Πέμπτη 28 Αυγούστου 2008

BRING ME THE HEAD OF ALFREDO GARCIA (1974)

To ακέφαλο σώμα του Αλφρέντο Γκαρσία

Τι συμβολίζει ένας ακέφαλος κορμός και τι μια ασώματος κεφαλή;
Σε ποιο από τα δύο κομμάτια κληροδοτείται η ταυτότητα του, άλλοτε αρτιμελούς, ατόμου;
“Με ποιο δικ
αίωμα το κεφάλι μου λεει «Εγώ»;”, όπως αναρωτιόταν και ο Τρελκόφσκι στον «Ένοικο»…


Το βέβαιο είναι ένα: Από κομμένες κεφαλές, το σινεμά δεν πάσχει. Όχι, δεν αναφέρομαι σε όλους εμάς, τους γραφιάδες, που συχνά μιλάμε, με τον τρόπο των «κομμένων κεφαλών». Λέω για εκείνες που έχουν «παίξει» στις ταινίες, είτε αυτοπροσώπως, είτε κρυμμένες μέσα σε σακούλια και χαρτόκουτα. Μια από αυτές τις τελευταίες, είναι και η σεπτή κάρα του Αλφρέντο Γκαρσία.
Σε πρώτη σκέψη δεν έχει τίποτε το ιερό. Βρωμάει και ζέχνει. Επιπλέον στάζει και μουλιάζει τη λινάτσα του σακουλιού, ενώ οι παχιές μύγες του Μεξικού, δείχνουν να της έχουν αδυναμία. Είναι όμως ένα εξαιρετικό κεφάλι –και ας μην το βλέπουμε ποτέ στην οθόνη.

Εν αρχή ην λόγος, δηλαδή η ατάκα-προσταγή του τίτλου. Την εκφέρει ισπανιστί και αγγλιστί, ένας patrone Μεξικάνος, ο οποίος δε χαίρεται διόλου που θα γίνει παππούς. Υπόσχεται λοιπόν ένα εκατομμύριο δολάρια σε όποιον του φέρει την κεφαλή του ψωριάρη σπορέα. Με αεροπλάνα και βαπόρια, τα μέλη του συνδικάτου του εγκλήματος, ξεχύνονται για να κάνουν την τύχη τους. Πιο οργανωμένοι είναι φυσικά οι γκρίνγκος... Ψάχνοντας, πέφτουν πάνω στον Μπένι. Αμερικάνος, με σκοτεινό έως ύποπτο παρελθόν. Νυν αλκοολικός και μπίχλας. Φυτοζωεί τραγουδώντας το «Γκουανταναμέρα» σε μπαρ που σταματούν τα τουριστικά πούλμαν με τους κοιλαράδες συμπατριώτες του.
Στη ζωή του μπαινοβγαίνει και μια γυναίκα. Δεν έχει καμμία σχέση με το τυπικό μοντέλο της κινηματογραφικής ηρωίδας. Έχει όμως με το ρεαλισμό: Δεν είναι βράχος ηθικής και διαθέτει ραγάδες. Αυτή λοιπόν, λίγο καιρό πριν, τα είχε με τον Αλφρέντο και ξέρει από πρώτο χέρι ότι ο πρώην εραστής της είναι νεκρός - σκοτώθηκε προ ημερών σε τροχαίο. Κανονικά όλα θα έπρεπε να τελειώσουν εδώ. Κι όμως όχι. Η θεϊκή εντολή δόθηκε. Η αμοιβή ισχύει. Το ποτάμι δε γυρίζει πίσω.
Για τον Μπένι είναι «ή τώρα ή ποτέ». Χρειάζεται τα χρήματα που του έχουν υποσχεθεί οι μεσάζοντες, μπας και καταφέρει να σηκωθεί να φύγει. Να φτιάξει μια ζωή μαζί της... Τύψεις δεν έχει. Τι τον νοιάζει αν το κεφάλι του Αλφρέντο θα λειώσει μαζί με το σώμα ή χώρια; «Σάρκα και κόκκαλα, είμαστε. Δεν έχουμε τίποτε το ιερό» - έτσι υποστηρίζει.
Το σχέδιο του δεν θα δουλέψει – πώς θα μπορούσε άλλωστε; Θα ταξιδέψει στη σκονισμένη ενδοχώρα. Θα τον καλωσορίσει η βία. Θα βρεθεί θαμμένος μέσα στον τάφο του Αλφρέντο. Θα χάσει το κεφάλι μέσα από τα χέρια του. Θα χάσει και την αγαπημένη του. Το κεφάλι θα το ξαναβρεί. Τη γυναίκα όχι.
Με τη δύναμη της απώλειας και με το σακούλι στα χέρια, θα τα βάλει με τους πιστολέρος. Θα τα βάλει με τους μαφιόζους μεσάζοντες. Θα τα βάλει και με τον εντολοδόχο. Με το Θεό τον ίδιο...

Έχοντας γνώση των συνεπειών του νόμου, θεωρώ ότι πρόκειται για τη μεγαλύτερη ταινία του Πέκινπα.
Τεχνικά, αν είσαι λίγο ψείρας, μπορείς να της βρεις ψεγάδια. Ας πούμε στη σκηνή του νεκροταφείου, το “day for night” είναι μάλλον αποτυχημένο. Ένα-δύο cut ψιλοκλωτσάνε, αλλού (σε μια τζαμόπορτα), διακρίνονται ολοκάθαρα τα φώτα...
Αλλά, μεταξύ μας, σκασίλα μας.
Είναι μακράν η πιο «χειροπιαστή» ταινία που μπορώ να θυμηθώ. Ο ιδρώτας είναι ιδρώτας. Το αίμα είναι αίμα. Η σκόνη είναι σκόνη. Το Μεξικό είναι Μεξικό. Μπροστά στον «Αλφρέντο Γκαρσία» το “Que Viva Mexico”, μοιάζει με διαφήμιση του μεξικάνικου ΕΟΤ.

Έχει πειραγμένο χιούμορ: Οι τεθλιμμένοι συγγενείς – ανάμεσά τους και η μάνα με το κεφάλι στα χέρια - διακόπτουν τη μάχη για να χαιρετήσουν το ΚΤΕΛ... Οι δύο αμερικανοί killers είναι εμφανώς gay…Η βασική ηρωίδα έχει μουνόψειρες....
Φυσικά έχει θανάτους σε αργή κίνηση, καθώς και το άλλο trade mark του Πέκινπα: Τους τύπους που, πεθαίνοντας, πέφτουν πλάγια και ρίχνουν κι έναν τελευταίο σμπάρο στον ουρανό.
Έχει και κάτι μοναδικές εμβόλιμες λεπτομέρειες που λοξεύουν την αφήγηση: Όταν ο Μπένι και η γυναίκα φτάνουν στο επαρχιακό νεκροταφείο, τέσσερα παιδάκια κουβαλούν ένα μικροσκοπικό φέρετρο... Αργότερα, ένας από τους συγγενείς του Αλφρέντο κατουράει σε ένα καμπριολέ WC...

Κυρίως όμως έχει βαθιά ανθρώπινους χαρακτήρες. Οι κακοί μοιράζουν παγωτά στα παιδάκια. Ο μηχανόβιος βιαστής είναι έτοιμος να δακρύσει. Η παρολίγο βιασθείσα τον παρηγορεί...
Ένας μονάχα, αιωρείται πάνω από τα ανθρώπινα: ο Αλφρέντο Γκαρσία. Αυτό βέβαια θα γίνει μόνο όταν το κεφάλι του, αποκοπεί από το σώμα - και συνεπώς και από το κάτω κεφάλι το οποίο θα μείνει να λειώσει στον τάφο, μαζί με την τελευταία γυναίκα που έκανε ευτυχισμένη. Πριν ήταν ένας σεσημασμένος γυναικάς. Έπειτα γίνεται ένας άγιος, ικανός να μας οδηγήσει στο λημέρι του Υπέρτατου.. Ένας Προμηθέας, που μπορεί να μας δώσει τη δύναμη να σκοτώσουμε το Θεό, ώστε να κερδίσουμε με την αξία μας τον Παράδεισο. Τελικά, λέει ο Πέκινπα, δεν είμαστε φτιαγμένοι μόνο από σάρκα και κόκκαλα.
Άντε, να το πάρω πίσω αυτό το περί καλύτερης ταινίας του. Στα σίγουρα όμως είναι η πιο αντιπροσωπευτική του. Και εξηγούμαι: Οι Άγριοι Συμμορίτες θυσιάζονται στο όνομα μιας κοινής ηθικής. Εδώ ο φουκαράς ο Μπένι φεύγει μόνος και φίσκα στην τεκίλα. Ανίκανος να επικοινωνήσει επί της ουσίας, αποφασισμένος όμως να πουλήσει το τομάρι του πολύ ακριβά.

Γιώργος Παναγιωτάκης

6 σχόλια:

ναυτίλος είπε...

Πραγματικά μια εξαιρετική ταινία και θαυμάσιος ο σχολιασμός σου...
Ομολογουμένως με πάρα πολλές αδυναμίες αλλά όσο περνούν τα χρόνια όλο και περισσότερο μου αρέσουν οι ταινίες με πολλά ψεγάδια που φέρουν όμως την ανεξίτηλη σφραγίδα ενός μεγάλου δημιουργού .

theachilles είπε...

Θα συμφωνήσω ότι πρόκειται περί της πιο αντιπροσωπευτικής ταινίας του σκηνοθέτη, καθότι είναι ίσως η μόνη στην οποία είχε και τον πλήρη δημιουργικό έλεγχο.

Οι ήρωες του Peckinpah παρασύρονται από όνειρα που γι' αυτούς είναι εξαρχής άπιαστα, δίχως να το συνειδητοποιούν. Εναποθέτουν τις ελπίδες τους σε ένα καλύτερο μέλλον για το οποίο πιστεύουν ότι αξίζει να παλέψουν. Αλλά όλοι τους είναι καταδικασμένοι. Ο Bennie, ερμηνευμένος μοναδικά από τον Warren Oates, είναι το πιο αντιπροσωπευτικό δείγμα ίσως αυτού του ήρωα - μάλιστα στην πλέον μοναχική "εκδοχή" του.

Οι σκηνές-κλειδιά βρίσκονται νωρίς το φιλμ, λίγο αφού ο Bennie έχει ξεκινήσει το ταξίδι προς τον τάφο του Garcia, παρέα με τη γυναίκα της ζωής του, Elita. Έχουν σταματήσει για να ξεκουραστούν κάτω από ένα δέντρο και αυτό που ακολουθεί είναι μια εξόχως ρομαντική σκηνή, από αυτές που μόνο ένας σκληρός και καταραμένος ποιητής σαν τον Peckinpah θα μπορούσε να πλάσει. Εκεί θα της αποκαλύψει πως ονειρεύεται μια καλύτερη ζωή, με εκείνη στο πλευρό του. Η στιγμή όμως αυτή δεν μπορεί να κρατήσει πολύ. Μέσα στο αυτοκίνητο τώρα, ο Bennie αποκαλύπτει στην αγαπημένη του την μακάβρια αποστολή που πρέπει να φέρουν εις πέρας προκειμένου να πετύχουν όσα ονειρεύονται. Και εκείνη θα του αποκριθεί, "θα σε βοηθήσω, αλλά μόλις αυτό τελειώσει, θα σε εγκαταλείψω". Ο Bennie ξεγελάστηκε. Πείστηκε ότι θα μπορούσε να τα καταφέρει, έστω και αν θα έπρεπε να βουτήξει στην παρακμή και την ανηθικότητα. Σε αυτό το σημείο όμως ο σκηνοθέτης ξεκαθαρίζει την τραγική μοίρα του ήρωα του. Η απελπισία εγκαθιδρύεται.

Γιατί είναι η απελπισία που καταβάλλει τον Bennie, και όχι ο τόσο συχνά αποδιδόμενος στον Peckinpah μηδενισμός. Συνεχίζει το έργο που ξεκίνησε, αλλά ταυτόχρονα είναι αποφασισμένος να πάρει την εκδίκησή του: για τα δεκαέξι πτώματα που άφησε στην πορεία του, για την γυναίκα που αγάπησε και για τον μικρό γιο του Alfredo Garcia, ώστε να μεγαλώσει και να έχει μια (κάποια) ελπίδα. Μόνο που και αυτός, σαν ένας εν δυνάμει ήρωας του Peckinpah, δεν μπορεί παρά να είναι καταδικασμένος. Πώς αλλιώς να ερμηνεύσεις το γεγονός ότι στην μέρα της βάπτισής του συνοδεύεται από το κομμένο κεφάλι του πατέρα του...

kirikas είπε...

Ναυτίλε, όντως. Τελευταία, όλο και πιο συχνά βλέπουμε αψεγάδιαστα δημιουργήματα που όμως είναι από άψυχα έως κρυόκωλα. Λες και όλη η ενέργεια του σκηνοθέτη ξοδεύτηκε για να καμουφλάρει τα υλικά κατασκευής...

theachilles, πώς τους μέτρησες βρε θηρίο, τόσους νεκρούς; Κάτσε να προσπαθήσω και εγώ από μνήμης. 2 οι μηχανόβιοι, 2 οι χοντροί Μεξικάνοι, 2 οι αμερικάνοι εκτελεστές, μέχρι εδώ έχουμε 6. Άλλοι 3, αν δεν κάνω λάθος στο ξενοδοχείο φτάνουμε στους 9. Ένας ο Patrone στο τέλος, πάμε στους 10Σκότωσε και έναν παπά εκεί ή όχι; Για βοήθα και εσύ...

theachilles είπε...

Χαχα, απίθανος αν το έκανες αυτό από μνήμης. Εγώ απλώς ξαναείδα την ταινία με την αφορμή του κειμένου σου και λίγο πριν το τέλος ο ίδιος ο Bennie μιλάει για δεκαέξι νεκρούς. Μάλλον δε θα αναφέρεται αποκλειστικά σε αυτούς που σκότωσε ο ίδιος, οπότε να υπολογίσουμε και την οικογένεια του Alfredo. Δεν μετράνε στα δεκαέξι ο Patrone (όπως πολύ σωστά τον αποκαλείς, για να έχουμε και ένα κοινωνικό λογοπαίγνιο) και όσοι σκότωσε στην τελική σκηνή γιατί η δήλωση προηγήθηκε αυτών των φόνων.

Ο Peckinpah θα ήταν περήφανος ή ακόμα πιο απελπισμένος διαβάζοντας αυτήν την μακάβρια συνομιλία μας;

kirikas είπε...

Αν αποδειχτεί ότι ο μακαρίτης διαβάζει 25th Frame, τι να πω..Του βγάζω το καπέλο του Δημόπουλου.

Γιώργος είπε...

Κρίμα που την έχω δει τόσο παλιά και έρχονται οι εικόνες μόνο αυτές που τόσο εύστοχα περιγράφετε. Θα επανέλθω μετά την επανάληψη. Σας ευχαριστώ για τα πολύ όμορφα σχόλια.