Πέμπτη 18 Σεπτεμβρίου 2008

WALL- E (2008)

Είναι κάμποσα τα «επίπεδα» που υπάρχουν στην τελειότερη μέχρι στιγμής ταινία αυτών των ιδιαίτερων ανθρώπων της Pixar – και δη του σημαντικού Andrew Stanton. Και αναμφίβολα, με τον καιρό θα ανιχνευθούν και θα εκτιμηθούν όπως τους πρέπει οι βιβλικές αναφορές, οι σινεφίλ παραλληλισμοί, η πολιτική στάση, η εκ των έσω ανατροπή του τυπικού φιλμικού μελλοντολογισμού.

Με τον καιρό αυτά…

Γιατί τώρα είναι προτιμότερο ν΄αναπαυθείς στην σκέψη πως μια καινούρια κινηματογραφική έκφραση ενηλικιώθηκε. Το ψηφιακό καρτούν της Pixar, κάθε μία από τις εννέα φορές στα τελευταία δεκατρία χρόνια, πραγματοποιεί ένα άλμα. Άλμα τεχνικό – που προσωπικά με ενδιαφέρει λιγότερο, αν και το απολαμβάνω όπως όλοι υποθέτω – άλμα αφηγηματικό. Αν κάποτε είχαμε μείνει εμβρόντητοι με την σκηνοθετική αντίληψη που είχε φέρει η Πεντάμορφη και το Τέρας 17 χρόνια πριν, τότε δεν μένουν λόγια να περιγράψεις το WALL-E. Ή μάλλον μπορείς συνοπτικά να υποκλιθείς στην ολική μεταφορά των τεχνικοτήτων της «πραγματικής» σκηνοθεσίας στον ψηφιακό χώρο. Και της μετατροπής τους σε touch που έχουμε να ονομάσουμε έτσι απ’ τον καιρό του κλασσικού Spielberg.

Ο WALL-E ξεκολλάει από παρωχημένα διλήμματα, χρησιμοποιώντας από τη μια παραδοσιακά καρτουνίστικα υλικά (οι ήρωες δεν είναι «ανθρώπινοι» – μεταξύ μας είναι κάτι πολύ παραπάνω, είναι το όνειρο της «ανθρωπινότητας»), αλλά πυροδοτούμενο εξ’ ολοκλήρου από κείνη την ανυπολόγιστη ιδιαιτερότητα των δημιουργών του: Αν υπήρχε, δηλαδή, ανέκαθεν κάτι που έκανε τα καρτούν αναγκαία στο κινηματογραφικό κοινό (γι’ αυτό και ήταν αγαπημένα από την πρώτη στιγμή τους – και δεν αναφέρομαι μόνο στην παραγωγή του Disney – παρά την ξεδιάντροπη «αναληθοφάνειά» τους) αυτό ήταν ο ιδεαλισμός τους. Όλα στα καρτούν ήταν καθαρά, το Καλό διακριτό απ’ το Κακό (και πάντα δαφνοστεφές), η ιδεολογία φιλελεύθερη έως αναρχική, ο Έρως νικηφόρος και πάει λέγοντας… Το ερώτημα που η Pixar εξανέμισε με τον ερχομό της ήταν σαφές: Πως θα ενηλικιώσουμε τις δραματικές συγκρούσεις, πως θα ενημερώσουμε την θεματολογία για ένα κοινό που έχει πληροφορηθεί τα πάντα, αλλά και πως θα μπορέσουμε σ’ έναν καινούριο (και καθόλου) θαυμαστό κόσμο να κρατήσουμε το δαδί της καρτουνίστικης ορθότητας αναμμένο; – αλίμονο ένα βασικό Δέον δεν μπορεί να λησμονηθεί (έστω κι αν κάποιοι επωνύμισαν φασιστοειδή την υποστήριξη της ύπαρξής του…).
Κανένα πρόβλημα.
Αυτοί οι… παράξενοι άνθρωποι, αλώβητοι λες από κάθε ηθικό συσκοτισμό που νέμεται τους χρόνους μας, ζωντάνεψαν παιχνίδια, αποδαιμονοποίησαν τους μπαμπούλες, είδαν τους ανθρώπους στους υπερήρωες, βάλαν αμάξια να μιλάνε για την σημασία του good old time της αδελφικότητας και της αλληλεγγύης, ποντικούς έκαναν μαγείρους, κατσαρίδες τρισχαριτωμένες συντρόφισσες και, επιτέλους, ρομπότ πιο ενσυνείδητα και αισθαντικά από τους μισούς της αίθουσας.

Δεν βρίσκω ενάντιο λόγο: Η Pixar, βαλμένη από καιρό να διαλύσει κάθε προκατάληψη, θα μας διδάσκει με τον ωραιότερο τρόπο πως εκείνο που περιφρονούμε (το τρισκατάρατο «άλλο») είναι η ανθρωπιά και η σωτηρία μας. Θα μας υπενθυμίζει την απόσταση ανάμεσα στο νόημα της συναρμολόγησης και την πνοή της δημιουργίας. Θα μας μάθει απ’ την αρχή την αλφαβήτα της συν-πάθειας, της κατανόησης, της συμπαράστασης και - πως αλλιώς; - της αγάπης. Σαν κι αυτή ενός σκουπιδοφάγου ρομπότ για μια διαστημική δεσποσύνη. Σαν κι αυτή που, ίσως κάποτε, θα μπορούσε να ξανακάνει τον, τέως γαλάζιο και νυν γκριζαρισμένο, πλανήτη, κατοικήσιμο.

Ηλίας Δημόπουλος

9 σχόλια:

kioy είπε...

Καλησππέρα Ηλία μου...
Συμφωνώ με τα περισσότερα όσων λες. Η βουβή εισαγωγή ήταν αιτία να παραμιλώ και να φέρνω στον νου μου διαμάντια του ρομαντικού ασπρόμαυρου κινηματογράφου(εκεί που οι σιωπές ήταν πιο σημαντικές απ' τα λόγια). Ήταν εξαίσια αυτή η συναισθηματική αποδόμηση... Οι αντιθέσεις, οι εκφράσεις τα πάντα... Όσο για τη διαπίστωση της ενηλικίωσης του animation και της Pixar, η ιστορία γράφει και εμέις πως να το αρνηθούμε!

Σε αυτό που όμως θα σου προβάλω σθεναρή αντίσταση είναι το πολιτικό σχόλιο της ταινίας. Εμένα μου έμοιασε σαν συνειδητά απρόθυμο να αναλύσει τον κόμσο σε μια ρεαλιστική βάση. Και αυτό δε θα με ενοχλούσε(μην τρελαθούμε για animation μιλάμε) , αλλά νομίζω πως το προσπάθησε να ασχοληθεί και με πολιτική. Και εκεί μου έμοιασε η αθωότητα του, ίσως στα δικά μου κυνικά μάτια, ως πιεστική αποφυγή άσκηση κριτικής στον σύγχρονο αλλά και στον ύστερο άνθρωπο. Που περισσότερο παρουσιάστηκε ως κληρονόμος των κακών συνηθειών(βάση της άγνοιας του για τα πάντα) παρά διαβρωμένος στο χάος του υλικού κόσμου. Και ακόμα αν αποδεχόμουν πως οι απλοί άνθρωποι δε φέρουν ευθύνη για τα δεινά τους(είπαμε αν,,, που δε) τότε αυτός ο υπερβολικά καλοσυνάτος καπετάνιος εξουσιαστής πως να μη μου καθίσει στο στομάχι;

Unknown είπε...

Δεν θεωρώ την διαφωνία σου ως προβολή σθεναρής αντίστασης σε μένα προσωπικά. You are way too handsome for that, που θα 'λεγε κι ο Clint (βρες μου την ταινία...!)

Η κληρονομιά και αναπαραγωγή των κακών συνηθειών, είναι, με άλλο λόγο, η αδράνεια και η πολιτική απραξία. Αυτό είναι πολιτική διαπίστωση. Ανάλυση πολιτική, το σοβαρό σινεμά δεν κάνει, γι΄αυτό είναι σοβαρό. Ειδάλλως θα νόμιζε πως μπορεί στ' αλήθεια ν' αλλάξει τον κόσμο.

Στον καπετάνιο εγώ είδα εκείνον - που σαν άλλος Stanton, ή σκηνοθέτης ή καλλιτέχνης εν γένει - που επιτρέπει στ' όνειρο να ζει και να καθορίζει τις πράξεις του.
Πράγμα που επίσης βρίσκω ορισμικά πολιτικό.

kioy είπε...

Γεια σου Ηλία μου... Μου βάζεις δύσκολα για τον Clint τον οποίο σαν ηθοποιό τον έχω δει ελάχιστα!

"Η κληρονομιά και αναπαραγωγή των κακών συνηθειών, είναι, με άλλο λόγο, η αδράνεια και η πολιτική απραξία. Αυτό είναι πολιτική διαπίστωση." Συμφωνώ μαζί σου σε αυτό! Κυρίως περί πολιτικής απραξίας. Όμως γιατί τυχαίνει να επιλέγουμε "κακές συνήθειες"; Αυτό στην ταινία δεν το είδα. Με καμία διάθεση κριτικής!

Για το σοβαρό σινεμά που λες ενίσταμαι εν μέρη... Και βέβαια δε πιστεύει πως μπορεί να αλλάξει τον κόσμο! Τουλάχιστον με κάποια χειροπιαστή οδό, άλλοστε αν το πίστευε δε θα ήταν κάποιο εκφραστικό μέσο αλλά πολιτική γραμμή! Ίσως όμως το πιστεύει έμμεσα και ύπουλα. Ως υπαρκτό κομμάτι αυτού του κόσμου, αν θεωρούμε πως τα πάντα επηρεάζονται απ' την πραγματικότητα. Και η Τέχνη γενικότερα, είναι σε περίοπτη θέση(ορθώς ή λανθασμένα)
στη "βιτρίνα" του κόσμου!

Τώρα για τον καπετάνιο, μάλλον πρέπει να νιώσω άσχημα. Εξ' αρχής έκανες φανερή αυτή σου την καλοπροέραιτη εντύπωση που στα δικά μου (κυνικά) μάτια δεν ευδοκιμεί. Σ' αυτόν αν του έλεγες τι είναι η γη, το πιθανότερο είναι να σου έλεγε pizza. Πως μπορώ να δεχτώ ότι είναι ένας ονειροπόλος οραματιστής;
Αντίθετα, έχοντας τη θέση του αρχικοπρόσκυλου(έτσι εμφανίζεται, υπναράς στην καμπίνα κλπ) πως να μην περιμένω να ταυτιστεί με κάποια πιο σύγχρονη μορφή διεφθαρμένης εξουσίας;

ΕΠίσης θέλω να σε ευχαριστήσω για την επίσκεψη και την ανάγνωση σου στα μέρη μου. Όντως ίσως είμαι λίγο ασαφής σε αυτό που λέω για μεταφυσική μοίρα. Δε διαφωνώ με τις επισημάνσεις σου, απλά νομίζω πως η ταινία στην υιοθέτηση του Happy end(λογικό είναι για "εφηβικό" animation Μιλάμε) τα περνάει όλα αυτά στα ψιλά γράμματα. Και αντίθετα προβάλει την επιμονή των ανθρώπων να γυρίσουν στη γη. Ε, σε αυτή την επιμονή δε βρίσκουν αντιμέτωπους τους ίδιους τους τους εαυτούς, αλλά ένα ρομπότ. Το οποίο ρομπότ δεν παρουσιάζεται ως ανθρώπινο δημιούργημα(όντας ανυπάκουο και ανεξέλεγκτο) αλλά ως αυθύπαρκτη "κακή" ύπαρξη. Εκεί λοιπόν μιλάω για μεταφυσική μοίρα. Στο να αποτραπεί δηλαδή η επιστροφή.

Συγνώμη για το τεράστιο σχόλιο μου... Ελπίζω(μάταια) αυτός ο παρορμητικός τρόπος γραφής να μην σε κούρασε! Την ζεστή μου καλησπέρα...

Unknown είπε...

Η τρίτη σου παράγραφος νομίζω ξέρω από που ξεκινά και είμαι μαζί σου περιχαρής...

Κοίτα κι ο Ταραντίνο ένας σάχλας βιντεοκλαμπάς ήτανε, αλλά για τράβα πες στον Αχιλλέα ότι δεν βλέπει μπροστά και δεν κοιτάζει παραμέσα...
Θέλω να πω πως το ότι ο καπετάνιος ζει στον παράδεισο της πίτσας, δεν σημαίνει πως δεν μπορεί να ονειρεύεται - έστω την καλλιέργεια πιτσόδεντρων σε καλύτερες συνθήκες...

Γιατί να πάρει μορφή διεφθαρμένης εξουσίας, δεν σε καταλαβαίνω. Θέλει να τους γυρίσει στη Γη!
Και μπορεί αρχικά να εμφανίζεται όπως λες, αλλά στην πορεία λαμβάνει πολιτική απόφαση και αλλάζει εντελώς.

Το ρομπότ στο οποίο αναφέρεσαι είναι η εύλογη αναφορά στο 2001.
Είναι σαφώς ανθρώπινο δημιούργημα.
Η ταινία είναι ένα διαλεκτικό αριστούργημα και γι' αυτόν τον λόγο, όπως καταλαβαίνεις.

Γιάννης_Βασιλείου είπε...

Και για να συμπληρώσω τον Ηλία, ξεκίνα τα φροντιστήρια στον Κλιντ άμεσα!!!

Και αν δε μάθω άμεσα από που είναι το ''You are way too handsome for that'', ίσως και να σκάσω...

Από το πρωί σπάω το κεφάλι μου...

theachilles είπε...

"You are way too beautiful for that.
You, madame, are the...well, you know the rest..."

White Hunter Black Heart

Γιάννης_Βασιλείου είπε...

Nai re Axillea, nai! Apisteyth skhnh!

Unknown είπε...

Κειμενάκι για την ταινιάρα κάποιος "άμεσα" - που λέει κι ο μέγας Βασίλειου (γνωστός άγιος της ρουμανικής εκκλησίας)...

Sally Finkenstein είπε...

Πολύ όμορφο,
νομίζω πως θα συμφωνήσω σε όλα,
οσονούπω...
δυστυχώς δεν το έχω δει ΑΚΟΜΑ!