Τετάρτη 24 Δεκεμβρίου 2008

SLEUTH (1972)

Η ταινία Sleuth θα μπορούσε εύκολα να περιγραφεί ως ένα παιχνίδι γάτας και ποντικιού αλλά δεν είναι. Δεν είναι γιατί κανείς από τους πρωταγωνιστές δεν μπορεί να χαρακτηριστεί μονοσήμαντα είτε ως το ένα είτε ως το άλλο αφού οι δύο ρόλοι συνεχώς εναλλάσσονται. Δεν είναι επίσης γιατί ένας τέτοιος χαρακτηρισμός προϋποθέτει τον αβασάνιστο και μανιχαϊστικό διαχωρισμό των δύο χαρακτήρων σε θύτη και θύμα, κάτι που δε φαίνεται τελικά να ισχύει. Και δεν είναι, τέλος, γιατί απλά ένα τέτοιο παιχνίδι δεν θα ήταν ενδιαφέρον.

Αντίθετα, ένα παιχνίδι που ξεκινά από το κέντρο ενός λαβυρίνθου, συνεχίζεται εντός ενός μαξιμαλιστικού και γεμάτου εκπλήξεις ντεκόρ και ολοκληρώνεται στον ίδιο, πλην όμως ημιδιαλυμένο και παρακμασμένο πια χώρο, προσωπικά με ενθουσιάζει. Κι αυτό γιατί, καθ’ όλη τη διάρκεια της ταινίας, οι εναλλαγές και μεταμορφώσεις του περιρρέοντος χώρου συνάδουν απόλυτα με αυτό που συμβαίνει στους δύο ήρωες. Τη σταδιακή δηλαδή μετατροπή τους από δύο καθ’όλα αξιοπρεπείς τζέντλμεν, που επιθυμούν να λύσουν τις διαφορές τους «πολιτισμένα», σε δύο (ημι)άγρια αρσενικά που καταλήγουν να μάχονται ενστικτωδώς όχι τόσο για το θηλυκό αυτό καθ’ αυτό αλλά για την ικανοποίηση του ενστίκτου της κυριαρχίας του ενός στον άλλον.

Δεν είναι τυχαίο εξ’ άλλου ότι η «μάχη» διεξάγεται κατά το μεγαλύτερο μέρος της ταινίας μέσα από μια απολαυστική διαλεκτική διαδικασία στην οποία ο κάθε ήρωας επιστρατεύει διανοητικά, συναισθηματικά και ηθικά όπλα προκειμένου να υποτάξει τον αντίπαλο. Και μόνο στο τέλος, όταν o «πολιτισμός» αποτυγχάνει, η φυσική βία έρχεται στο προσκήνιο.

Η αποτυχία στη συγκεκριμένη περίπτωση οφείλεται στον απλό λόγο ότι οι δυο ήρωες υπερτιμούν εαυτούς και υποτιμούν αλλήλους, είτε από αφέλεια είτε από υπεροψία. Έτσι, η πλάστιγγα δε γέρνει ποτέ αποφασιστικά από τη μεριά κάποιου αλλά αμφιταλαντεύεται συνεχώς σε μια ασταθή και, όπως τελικά αποδεικνύεται, θανάσιμη ισορροπία. Έτσι, σχεδόν νομοτελειακά θα έλεγα, στο τέλος έχουμε έναν πυροβολισμό και δύο θανάτους. Τον βιολογικό του ιταμού νεαρού αντίζηλου που δεν εκτίμησε σωστά τα όρια του απατημένου συζύγου, και το συναισθηματικό και ηθικό του τελευταίου που η ταπείνωση και η υπεροψία όπλισαν τελικά το χέρι του.

Το Sleuth είναι μια έξοχη ταινία που καταφέρνει, παρά την θεατρική καταγωγή της, να αποφύγει την παγίδα της θεατρικότητας. Κι ας διαδραματίζεται σε σχετικά περιορισμένο χώρο με δύο μόνο ηθοποιούς που φλυαρούν ακατάπαυστα. Επιπλέον, μολονότι ο τίτλος παραπέμπει σε μια τυπική αστυνομική πλοκή του τύπου «Ποιος είναι ο δολοφόνος», στην περίπτωσή μας τόσο το πτώμα όσο και ο δολοφόνος εμφανίζονται στο τέλος και όχι στην αρχή. Αποτέλεσμα, ο κυνικός θεατής να στοιχηματίζει ποιος χαρακτήρας θα επικρατήσει, ο συναισθηματικός να αμφιταλαντεύεται ποιον να υποστηρίξει και ο υποψιασμένος να ετοιμάζεται για το καταπληκτικό δραματικό φινάλε αυτού του εγκεφαλικού κατά βάση (αλλά όχι και τόσο αναίμακτου τελικά) παιχνιδιού.

Πάνος Αλεξόπουλος

4 σχόλια:

W. είπε...

Άλλη μια κλασσική ταινία που δε βρίσκεται πουθενά στα βίντεοκλαμπ. Απαράδεκτη κατάσταση βρε παιδιά.

lafkadio είπε...

Όντως! Μια ερώτηση προς όσους έχουν δει και τις δυο ταινίες: Ποια είναι καλύτερη; Η παλιά ή το ριμέικ του Μπράνα; Δεν έχω δει την ορίτζιναλ, αλλά η νέα μου άρεσε πάρα πάρα πολύ κι όσα έχω διαβάσει για την παλιά δεν με έχουν ακριβώς ενθουσιάσει. Δηλαδή η αφαιρετικότητα του ριμέικ κι η εστίαση στους χαρακτήρες παρά στο εύκολο χιούμορ μ' αρέσουν. Επιφυλάσσομαι, οπωσδήποτε, μέχρι να δω την παλιά.

theachilles είπε...

Στο Άλλο Δωμάτιο στον Ιανουάριο, θα βρεις μια εκτενή αναφορά σε αμφότερα τα έργα.
Κατά τη γνώμη μου, θα ήταν καλύτερο να είχες δει το φιλμ του Μάνκιεβιτς πρώτο καθότι εμπεριέχει μια άκρως συζητήσιμη σκηνοθετική επιλογή και η στάση του θεατή απέναντι σε αυτή καθορίζει λίγο έως πολύ την τελική σου άποψη για την ταινία. Στη δεύτερη ταινία, αυτή η επιλογή είναι εντελώς ξεκάθαρη και τώρα δυστυχώς θα την έχεις στο μυαλό σου βλέποντας το φιλμ του 72. Πάντως, το καινούριο Sleuth είναι άκρως επιτυχημένο ως remake (είναι μια αρκετά διαφορετική ταινία) άλλα χάνει σε όλα τα σημεία από το διαολεμένα απολαυστικό κύκνειο άσμα του Μάνκιεβιτς.

Unknown είπε...

Η ταινία υπάρχει στην Ελλάδα σε έκδοση της Silver Star.

Lafkadio, αν και με ερεθίζεις για κείμενο, εκτιμώ προσωπικά πως είναι ωφέλιμο να αντιμετωπιστούν σαν δύο διαφορετικές ταινίες. Η διεθνής κριτική βιάστηκε πολύ να τεμαχίσει το νεότερο.